Blogs

2022-04-09

Echte democratie vraagt om méér dan nieuw elan

“The more a man knows, the more willing he is to learn. The less a man knows, the more positive he is that he knows everything…”
― Robert G. Ingersoll (1833 – 1899)

Het politieke bestel van de BV Nederland lijkt dringend aan herziening toe. 

Tijdens de corona-crisis wordt steeds duidelijker dat onze huidige “democratie” ondertussen op haar laatste benen loopt. Een steeds kleiner wordend deel van onze bevolking lijkt zich nog actief bezig te houden met de politiek en een steeds groter deel van diezelfde bevolking kiest voor de zogenaamde “proteststem”, omdat men zich niet (meer) gehoord voelt, of stopt zelfs helemaal met het uitbrengen van een stem. Recent onderzoek van Josse de Voogd en René Cuperus resulteerde in de “Atlas van afgehaakt Nederland”. Dit onderzoek is gepubliceerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Ondertussen nemen de protesten toe en wordt de situatie in veel landen, waaronder ook Nederland, steeds grimmiger. Niet vreemd dan dat, blijkens recent door Een Vandaag uitgevoerd onderzoek, het vertrouwen in de politiek gedaald is tot een schamele 25%.
Een nieuw (“oude wijn in oude zakken”) kabinet presenteren en erbij vermelden dat er sprake is van nieuw elan geeft niet al te veel vertrouwen in de toekomst.

Je kunt er allerlei analyses op loslaten, maar het lijkt erop dat ons democratisch systeem niet meer past bij de huidige tijd en opnieuw uitgevonden moet worden. Het is dan goed om eerst eens te kijken hoe onze huidige, representatieve, democratie er uit ziet.

Verkiezingen
Om te beginnen mag je als kiezer meestal één keer in de 4 jaar naar de stembus om gebruik te maken van je democratisch recht en te stemmen op de partij die de meeste van je zwaarstwegende belangen hopelijk het beste zal behartigen. Dit is dus een representatieve democratie; jij mag kiezen uit enkele honderden, door de politieke partijen voorgeselecteerde, personen die de kieslijsten bevolken.

Nadat je gekozen hebt, blijkt in de praktijk dat je de eerste 3 jaren praktisch monddood gemaakt bent en je géén invloed meer uit kunt oefenen op de keuzes die in Den Haag gemaakt worden. De uitverkorenen die in de Tweede Kamer zitten gaan er ook vanuit dat ze daarvoor jouw mandaat ontvangen hebben en benoemen dat ook regelmatig zo. Op basis van die eerder voorgespiegelde verkiezingsbeloften heb je gekozen voor partij X, in de ijdele hoop dat ze die beloften ook echt gestand doen. In de praktijk worden die beloften echter, zonder blikken of blozen, ingeleverd om felbegeerde zetels in het nieuw te vormen kabinet veilig te stellen.

Het laatste jaar vóór de volgende verkiezingen lanceren de politieke partijen weer allerlei leuke plannen (ook wel luchtkastelen genoemd) en worden naast de nodige excuses weer fantastische beloftes gedaan. Dat alles om je stem weer te mogen ontvangen.

Het Kabinet
Heb je die stem gegeven dan ben je minstens 3 jaar overgeleverd aan de grillen van de dan gekozen politici. Soms heb je het “geluk” dat je eerder naar de stembus mag. Dat gebeurt echter niet als iedereen zó ontevreden is met het bestaande kabinet, dat een forse afstraffing tijdens de volgende verkiezingen verwacht kan worden. Dan houden “de lamme en de blinde” elkaar overeind en zingen ze de 4 jaar wel uit, wanhopig wachtend op een ommekeer in de peilingen, die overigens meestal niet komt.

Daarnaast is het zo dat verschillende politieke partijen, met name op de rechterflank, door de gevestigde partijen op voorhand al buitengesloten worden van deelname aan een kabinet. Daardoor voelt een groeiende groep burgers zich buitengesloten en niet gehoord. Die toenemende onvrede in de maatschappij vertaalt zich dan weer in steeds grimmiger wordende protesten.
Verder is het trackrecord van de overheid ook niet om over naar huis te schrijven. Enkele dramatische voorbeelden daarvan zijn de veel te trage schadeafhandeling in Groningen, het toch weer verder openzetten van de gaskraan daar en het ontstaan, maar zeker ook de afhandeling, van de kinderopvangtoeslag-affaire. Dit alles ondermijnt het toch al fors afnemende vertrouwen in de politiek.

Komt dan nog bij dat het Kabinet de Tweede Kamer steeds vaker negeert en weigert aangenomen moties uit te voeren. En als meeste recente klap op de vuurpijl worden in het nieuwe regeerakkoord tientallen miljarden gereserveerd voor uitdagingen als Klimaat en Stikstof. Deze miljarden “verdwijnen” in fondsen waardoor de Tweede Kamer buitenspel gezet dreigt te worden als het gaat om het uitvoeren van haar controlerende taak.

De Tweede Kamer
In de praktijk lijkt de “lange termijnvisie” van onze politici steeds korter te worden en zich te beperken tot maximaal de eerdergenoemde 3 jaar. Men wil zichzelf, ten koste van anderen, profileren en kiest er bijvoorbeeld liever voor om, gedreven door opportunisme, te proberen in een van de dagelijkse talkshows aan tafel te komen. Kortom; je ziet vooral korte termijn profileringsgedrag; daarbij hopend op virtuele winst in de peilingen en weinig tot géén lange termijn oplossingen; laat staan lange termijnvisie.
Daarnaast zien we dat nogal wat ex-politici later opduiken in het bedrijfsleven. Vraag die dan op kan komen is hoe onafhankelijk onze politici nu nog zijn als het gaat om het nemen van besluiten. Zouden besluiten beïnvloed kunnen worden als je weet dat die sector daar wellicht niet blij van wordt en dat de eigen carrièrekansen in die sector daardoor negatief beïnvloed worden?

De Eerste Kamer
Als de Tweede kamer, door de toegenomen versplintering van partijen, al moeite heeft met het accorderen van nieuwe “héél véél water bij de wijn”-wetten dan krijgen we tegenwoordig een vrij nieuw fenomeen voorgeschoteld in de Eerste Kamer. De Eerste Kamer wordt steeds meer gepolitiseerd. Als je in de Tweede Kamer (de tot nu toe “echte” volksvertegenwoordiging) een meerderheid hebt, dan moet je tegenwoordig ook nog gaan lobbyen om een meerderheid in de Eerste Kamer te verkrijgen.

Volgens René van der Linden (in 2010 voorzitter van de Eerste Kamer) heeft de Eerste Kamer alle vrijheid om onafhankelijk te oordelen over de inhoud en kwaliteit van wetsvoorstellen. Omdat dit oordeel met name wordt gebaseerd op de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van wetsvoorstellen, is de vraag minder relevant (of zou de vraag minder relevant moeten zijn) of de coalitiepartijen uit de Tweede Kamer in de senaat een meerderheid hebben

Deze Eerste Kamer wordt niet gekozen maar aangesteld en het betreft een in hoge mate vergrijsde populatie bestaande uit oud-politieke bestuurders van de gevestigde partijen.
Daarnaast is het zeer vreemd dat deze 75 senatoren zelfs 319 commissariaten/nevenfuncties hebben (volgens publicatie van het NRC in 2019). Daar waar dit in de Tweede Kamer absoluut niet toegestaan is, is dat in de Eerste Kamer dus hoogst gebruikelijk. De Eerste Kamer maakt zelf weliswaar geen wetten, maar zit wel in een positie om aan te kunnen sturen op aanpassingen in voorgestelde wetten die voor de eigen politieke partij, of de bedrijven waar zij als commissaris ook aan tafel zitten, gewenst kunnen zijn……

De BV Nederland
Het huidige representatieve, democratisch bestel is zo langzamerhand totaal vleugellam geworden. Als een bedrijf zo gerund zou worden dan zou financiering, zelfs bij een winstgevende bedrijfsvoering (die de BV Nederland overigens niet heeft), een zéér groot probleem zijn.

Het voorgaande wordt tijdens de huidige corona-crisis nog duidelijker. Het kabinet komt met vergaande maatregelen waarbij de Tweede Kamer slecht of te laat geïnformeerd wordt en daardoor in feite voor het blok gezet wordt. Daarnaast legt het kabinet regelmatig aangenomen moties van de Tweede Kamer naast zich neer. In feite wordt de Tweede Kamer daardoor vleugellam gemaakt; zeker als je ook nog in ogenschouw neemt dat de leden van de coalitiepartijen geacht worden “bij het kruisje te tekenen”. Zo nee, dan rest op z’n best een onverkiesbare plaats op de verkiezingslijst bij de volgende verkiezingen.
Kortom; als een (coalitiepartij) afgevaardigde in de Tweede Kamer de zeer belangrijke, controlerende taak serieus neemt dan is dat vaak heel slecht voor de eigen politieke carrière.

Many Americans do not understand that the officers of the government are simply the servants of the people
― Robert G. Ingersoll (1833 – 1899)

En nu échte democratie, met nieuw elan

Waarom zouden we ons Democratisch bestel niet drastisch hervormen om:
- het vertrouwen van de bevolking terug te winnen,
- de daadkracht te vergroten én
- op basis van een échte lange termijnvisie ons land weer richting te kunnen geven.
De volgende aanpassingen zouden daarbij kunnen helpen.

Oprichting Volkssenaat
In eerste instantie dacht ik dat je personen van onbesproken statuur, met gezag, respect en zonder politieke connecties, in een soort Raad van Wijzen zou kunnen aanstellen om die lange termijnvisie voor Nederland vast te stellen en te bewaken.

Na lezing van het zeer lezenswaardige boek “Tegen verkiezingen” van David van Reybrouck, ben ik echter tot de conclusie gekomen dat het aloude systeem van het loten van vertegenwoordigers een betere manier is om de lange termijnvisie voor Nederland vast te laten stellen en te bewaken. Zie ook zijn interview in Buitenhof dat overigens alweer van 2013 dateert. Van Reybrouck haalt o.a. de Griekse filosoof Aristoteles aan die stelde dat het toewijzen van bestuursambten door loting democratisch is terwijl hij het toewijzen door verkiezingen als oligarchisch beschouwde.

De nieuw in te stellen Volkssenaat bestaat uit burgers die, op basis van loting, zitting krijgen in de Volkssenaat. Zij worden aangesteld voor een periode van bijv. twee jaar. In die periode worden zij door experts geïnformeerd over de onderwerpen waarover zij besluiten willen nemen en/of een visie willen ontwikkelen en vaststellen. Vraag is of deze Volkssenaat naast de belangrijke taak om de lange termijnvisie voor Nederland vast te stellen, ook wetten moet kunnen vaststellen. Ik kan me voorstellen dat de wetgevende macht bij de Tweede kamer blijft liggen maar dat de Volkssenaat deze wetten gaat toetsen op de praktische uitvoerbaarheid en het feit dat deze niet onevenredig zwaar uitvallen voor bepaalde bevolkingsgroepen. Eigenlijk een beetje de rol die de Eerste Kamer nu al zou moeten invullen
Daarnaast ziet de Volkssenaat uiteraard toe op het passend zijn van wetsvoorstellen binnen de door de Volkssenaat vastgestelde lange termijnvisie voor Nederland.

Het idee is dat deze leden van de raad géén nevenfuncties mogen hebben en dat ze gedurende de zittingsperiode financieel onafhankelijk moeten zijn om daarmee mogelijke financiële prikkels vanuit het bedrijfsleven te voorkomen. De beperkte zittingsperiode zorgt er ook voor dat ze zich onafhankelijk van allerlei belangenorganisaties op kunnen stellen. Het voordeel van een goed functionerende Volkssenaat is tevens dat je niet allerlei referenda meer hoeft te houden. Daarmee voorkom je uitslagen gebaseerd op proteststemmen, die door de politiek genegeerd worden en weer leiden tot nog meer onbegrip en wantrouwen ten opzichte van de politiek.

De Tweede Kamer
De Tweede Kamer dient wetten vast te stellen die de lange termijnvisie van Nederland ondersteunen. Dat is nodig om deze wetten door de Volkssenaat geaccordeerd te krijgen. Daarnaast mag de Tweede Kamer, net zoals nu het geval is, de eigen twisten in de Tweede Kamer en in de media uitvechten. Maar dat mag de Tweede Kamer er niet meer van weerhouden om de lange termijnvisie actief te ondersteunen. Voorbeeld daarvan kan zijn het op een respectvolle wijze door het kabinet op laten lossen van de (individuele) problemen van bijv. de ouders en kinderen die geraakt zijn door de kinderopvangtoeslag affaire en de Groningers als het gaat om de schade door de gaswinning.

Het Kabinet
Het kabinet kan Nederland op allerlei vlakken vertegenwoordigen zoals ook nu het geval. Met het verdwijnen van de Eerste Kamer en de meer op lange termijn visie sturende rol vanuit de Volkssenaat is het te hopen dat het kabinet meer tegengas krijgt vanuit de Tweede Kamer. Een erg dun regeerakkoord waarbij wisselende meerderheden in de kamer opgehaald moeten worden kan de Tweede Kamer helpen om als wetgevend en controlerend orgaan haar rol te pakken. Partijdiscipline en dichtgetimmerde regeerakkoorden maken het schouwspel in de Tweede Kamer nu tot niet veel meer dan een rituele dans met repeterende patronen.

Verkiezingen
Verkiezingen voor de Tweede kamer blijven we gewoon houden maar die hebben geen invloed op de democratisch, door de Volkssenaat, vastgestelde lange termijnvisie. Op basis van de verkiezingen mogen de politieke partijen de Tweede kamer en het kabinet samenstellen.

De Eerste kamer
Onze senatoren kunnen met definitief verlof, aangezien de Volkssenaat de controles uit gaat voeren die men van de Eerste kamer eerder verwacht zou hebben. De Eerste Kamer kan daarmee dus definitief opgeheven en vervangen worden door de Volkssenaat.

En hoe nu verder?
Probleem is wel dat de politici meermaals over de eigen schaduw heen moeten stappen om een gewijzigd democratisch bestel te realiseren. De benodigde grondwetswijziging dient hiervoor twee keer door beide Kamers bevestigd te worden nadat tussentijds verkiezingen plaatsgevonden hebben.
Ik acht de kans zeer klein dat de huidige politici hiertoe over zullen gaan omdat het immers direct gevolgen heeft voor de eigen (machts)positie.
Aan de andere kant staat Nederland wel graag te boek als “gidsland”. Ziehier een mooie kans die voor het grijpen ligt…

Waar blijft de one-issue partij?
Eigenlijk vraagt het voorgaande dan om een “one-issue” partij die om te beginnen heel groot moet worden en zich dan vooral moet richten op het realiseren van een ander democratisch bestel; ECHTE DEMOCRATIE dus.  Echte democratie; dienstbaar aan het volk. Dat kan helpen om het vertrouwen van de Nederlanders in de politiek en de overheid te herstellen.

Door dit toegenomen vertrouwen kan Nederland weer stijgen op de ranglijst van meest gelukkige landen. Stine Jensen, schrijfster en filosofe, die op jonge leeftijd van Denemarken naar Nederland verhuisde, zegt daar het volgende over:

“In Denemarken is de overheid een vriend, die het leven prettiger maakt. Veiligheid, wonen, goed onderwijs en goede zorg, een uitgekiende balans tussen werk en privé, dankzij de overheid is het allemaal prima geregeld. In Nederland is het vertrouwen in de overheid als vangnet juist sterk geslonken.”

En die echte democratie heeft dan al voldoende forse uitdagingen zoals recent ook beschreven door Joel Kotkin in zijn artikel Welcome to the end of democracy.

April 2022
Hans van den Boomen

Admin - 23:45:28 @ Democratie, Politiek | Een opmerking toevoegen